مقدمه:

يكي از مسائلي كه مورد بحث و نظر است مسئله زيارت قبور است كه در اين باب مسائل و آداب و احكام فراواني ذكر شده است و همين طور در اين باب اشكالاتي مطرح شده و به اين اشكالات پاسخهايي فراواني داده شده است يكي از مسائلي كه در اين باب مطرح شده اين است كه شخصي كه مرده آيا زيارت قبرش منفعتي هم دارد يا خير و زيارت قبر او امري است بيهوده كه در اين باب انشاء اله تعالي مباحثي مطرح خواهد شد.

و اينكه آيا زيارت قبور ائمه با توحيد منافاتي دارد يا خير؟ اينكه ما قائل به وجود يك خدا هستيم و انجام همه امور را در دست حضرت حق مي‌دانيم آيا زيارت قبور ائمه و حاجت گرفتن با توحيد منافاتي دارد يا خير ؟ اينها مسائلي است مه به لطف خداوند متعال در اين رساله موجز درباره آن مباحثي مطرح خواهد شد.

                   محمد رضا ارمغاني

زيارت قبر پيغمبر ^{صلي الله عليه و آله}

قال رسول الله ^{صلي الله عليه و آله}:

من اتاني زائراً كنتُ شفيعهُ يوم القيامه[1]

هركه به زيارت من بيايد در روز قيامت شفيع او باشم.

قال رسول الله ^{صلي الله عليه و آله}:

من سلَّم عَلَيَّ في في شيء من الارض اُبْلِغتهُ و مَن سلم عليّ عند القبر سمعته[2]

هركه در هر نقطه‌اي از روي زمين به من سلام كند سلامش به من مي‌رسد و هركه بر سر قبرم به من سلام كند آن را مي‌شنوم.

 

زيارت امامان معصوم

قال الصادق ^{عليه السلام}:

من زارنا مماتنا كمن زارنا في حياتنا[3]

هركه پس از مردنمان ما را زيارت كند چنان است كه در زمان زندگيمان ما را زيارت كرده است.

رسول الله ^{صلي الله عليه و آله} لما سأله الحسن بن علي ^{عليه السلام}

يا ابتاه ما جزاءُ من زارك؟

يا بُنَيَّ من زارني حياً و ميتاً او زار اباك او زار اخاك او زارك كان حقّاً عليّ ان ازوره يوم القيامه ف‍أُخَلِّصَهُ مِن ذُنوبِه[4]

پيامبر خدا در پاسخ به پرسش حسن بن علي ^{عليه السلام} كه عرض كرد:

پدرجان پاداش كسي كه شما را زيارت كند چيست؟

پسركم: هر كه زنده و مرده مرا يا پدر تو يا برادرت و يا خودت را زيارت كند بر من است كه در روز قيامت ديدارش كنم و او را از گناهانش نجات دهم.

قال رسول الله ^{صلي الله عليه و آله}:

من زار الحسن في بقعه ثبت قدمُه علي الصراط يوم تزل فيه الاقدام[5]

هركه حسن را در بقيع زيارت كند خداوند در آن روزي كه پاها مي لرزد پاي او را بر صراط استوار گرداند.

قال رسول الله ^{صلي الله عليه و آله}:

سَتُدْفَنُ بَضْعَهٌ مِنّي بِأرضِ خُراسانَ لايَزُورها مؤمنٌ الاّ أَوْجَبَ الله لَهُ الجَنَّهَ وَ حَرَّمَ جَسَدَهُ عَلَي النّارِ[6]

زود باشد كه پاره‌اي از تن من در خاك خراسان دفن شود

هيچ مؤمني آن را زيارت نكند مگر آنكه خداوند بهشت را بر او واجب و بدنش را بر آتش دوزخ حرام گرداند.

قال الصادق ^{عليه السلام}:

قال رسول الله ^{صلي الله عليه و آله}:

ما بين قبري و منبري روضه من رياض الجنه

و منبري علي ترعهٍ من ترع الجنه

لان قبر فاطمه صلوات الله عليها بين قبره و منبره

و قبرها روضه من رياض الجنه و اليه تُرعَهٌ من ترع الجنه[7]

امام صادق ^{عليه السلام} مي‌فرمايد رسول خدا ^{صلي الله عليه و آله} فرمود:

ميان قبر و منبر من باغي از باغهاي بهشت است

و منبر من بر فراز آبراهه‌اي از آبراهه‌هاي بهشت است

چون قبر فاطمه ^{صلوات الله عليها} ميان قبر رسول خدا و منبر اوست.

و قبر فاطمه باغي از باغهاي بهشت مي‌باشد و يكي از آبراهه‌هاي بهشت به سوي آن است.

قال الصادق ^{عليه السلام}:

من زار الحسين ^{عليه السلام} عارفا بحقه كتب الله له ثواب الف حجه مقبوله

و الف عمره مقبوله و غفر له ما تقدم من ذنبه و ما تأخر[8]

هر كه حسين بن علي ^{عليه السلام} را با معرفت به حق و مقام او زيارت كند خداوند ثواب هزار حج پذيرفته و هزار عمره پذيرفته را برايش بنويسد و گناهان گذشته و آينده او را ببخشد.

قال الصادق ^{عليه السلام}:

ان الحسين بن علي ^{عليه السلام} يقول:

لو يعلم زائري ما اعد الله له لكان فَرَحَهُ اكثر من جَزَعِهِ.

و ان زائراً لَيَنْقَلِبُ و ما عليه من ذنب[9]

امام صادق ^{عليه السلام} مي‌فرمايد:

امام حسين ^{عليه السلام} مي‌فرمود:

اگر زائر من بداند كه خداوند چه برايش آماده كرده است شاديش بيش از بيتابيش (رنج سفر) خواهد بود.

و همانا زائر و پاك از هر گناهي به خانه‌ي خود باز مي‌گردد.

قال الصادق ^{عليه السلام}:

اذا زرت اباعبدالله ^{عليه السلام} فزره و انت حزينٌ مكروبٌ شعثٌ مُغبَرٌ جائعٌ عطشان،

فانَّ الحسين قُتِلَ حزيناً مكروباً شعثاً مُغْبَّراً عطشاناً

و اساله الحوائج و انصرف عنه و لاتتخذه وطناً[10]

هرگاه به زيارت اباعبدالله الحسين ^{عليه السلام} رفتي با دلي غمزده و اندوهناك و پيكري ژوليده و غبار گرفته و گرسنه و تشنه زيارتش كن.

زيرا كه حسين ^{عليه السلام}  غمزده و اندوهناك و ژوليده و غبارگرفته و گرسنه و تشنه كشته شد.

حوائج خود را از او بخواه و برگرد و در كنار قبر او سكونت اختيار مكن.

قال الصادق ^{عليه السلام}:

من زارني غُفِرَت له ذُنوبه وَ لَمْ يَمُتْ فقيراً[11]

هر كه مرا زيرات كند گناهانش آمرزيده شود و در فقر نميرد.

قال الصادق ^{عليه السلام}:

لما سئل ما لمن زار احداً منكم؟

كمن زار رسول الله صلي الله عليه و آله[12]

امام صادق ^{عليه السلام} در پاسخ به كسي كه پرسيد

ثواب كسي كه يكي از شما را زيارت كند چيست؟

فرمود: مانند ثواب كسي كه رسول خدا را زيارت كند.

قال الرضا ^{عليه السلام}:

ما زارني احدٌ من اوليائي عارفاً بحقّي الا تَشَفَّعْتُ له يوم القيامه[13]

هيچ يك از دوستان من كه عارف به حق و مقام من باشد زيارتم نكند، مگر اينكه در روز قيامت شفاعتش كنم.

قال الرضا ^{عليه السلام}:

من زارني علي بُعد داري اتيته يوم القيامه في ثلاث مواطن حتي اخلصه من اعوالها: اذا تطايرت الكُتُب يميناً و شمالاً و عند الصراط و عند الميزان[14]

امام رضا ^{عليه السلام}:

هر كه مرا در ديار غربت زيارت كند روز قيامت من در سه جا به داد او مي‌رسم و از هراسها و سختيهاي آن نجاتش مي‌دهم

در وقتي كه كه نامه‌هاي اعمال از راست و چپ پراكنده شود

و در هنگام گذشتن از صراط و درموقع سنجيدن اعمال.

قال الهادي ^{عليه السلام}:

لما سأله ابراهيم بن عقبه عن زيارته ابي عبدالله الحسين و عن زياره ابي الحسن الكاظم و ابي جعفرٍ الجواد عليهم السلام

ابوعبدالله المقدم و هذا أَجْمَعُ و أَعْظَمُ اجراً[15]

امام هادي در پاسخ بن ابراهيم بن عقبه درباره زيارت امام حسين و امام كاظم و امام جواد عليهم السلام زيارت امام حسين ^{عليه السلام} مقدم است اما اين كه همه را زيارت كني جامع‌تر و ثوابش بيشتر است.

قال الامام العسكري ^{عليه السلام}:

لابي هاشم الجعفري:

قبري بِسُرَّ مَن رَأي امان لاهل الجانبين[16]

حضرت امام حسن عسگري خطاب به ابوهاشم جعفري فرمودند:

قبر من در سر من راي (سامرا) مايه‌ي امن و امان ساكنان هر دو طرف (فرات ) است.

زيارت حضرت فاطمه معصومه دختر امام كاظم ^{عليه السلام}

قال الصادق ^{عليه السلام}:

انَّ لنا حرماً و هو قم و ستدفن فيه امرأهُ من وُلدي تسمي فاطمه من زارها وجبت له الجنه[17]

ما را حرمي است و آن قم است به زودي بانويي از فرزندان من به نام فاطمه در آنجا دفن خواهد شد هر كه او را زيارت كند بهشت بر او واجب خواهد شد.

 

زيارت حضرت عبدالعظيم حسني ^{عليه السلام}

الامام الهادي لما دخل عليه بعض اهل الري

فقال ^{عليه السلام}:

اين كنت؟

فقلتُ: زرت الحسين ^{عليه السلام}

قال عليه السلام:

اما انك لو زُرْتَ قبر عبدالعظيم عندكم

لكنتَ كمن زار الحسين بن علي عليه السلام[18]

ثوال الاعمال: وقتي يكي از اهالي ري خدمت امام هادي عليه السلام رسيد

حضرت پرسيدند: كجا بودي؟ (آن مرد گويد) گفتم به زيارت حضرت حسين بن علي ^{عليه السلام} رفته بودم

حضرت فرمود: بدان اگر قبر عبدالعظيم را در شهر خودتان زيارت كني

همچون كسي هستي كه حسين بن علي عليه السلام را زيارت كرده باشد.

 

زيارت قبور صالحان

قال الصادق ^{عليه السلام}:

من لم يقدر علي زيارتنا فليذر صالحي موالينا يكتب له ثواب زيارتِنا[19]

امام صادق ^{عليه السلام} فرمودند:

هر كه قادر به زيارت ما نيست

دوستان صالح ما را زيارت كند

كه ثواب زيارت ما برايش نوشته مي‌شود.

 

زيارت قبور اموات

قال علي ^{عليه السلام}:

زورو امواتكم فانهم يفرحون بزيارتكم

و ليطلب الرجل حاجته عند قبر ابيه و امه بعد ما يدعولهما[20]

اموات خود را زيارت كنيد

زيرا آنان از ديدار شما خوشحال مي‌شوند

انسان بايد بعد از آنكه بر سر قبر پدر و مادر خود برايشان دعا كرد

حاجت خود را از خداوند بخواهد.

قال الصادق ^{عليه السلام}:

لما سأله داوود رقي:

يقوم الرجل علي قبر ابيه و قريبه هل ينفعه ذلك؟

قال عليه السلام: نعم ان ذلك يدخل عليه كما يدخل علي احدكم الهديه يفرح بها[21]

امام صادق ^{عليه السلام}:

در پاسخ به داوود رقي كه عرض كرد:

انسان سر قبر پدر خود خويشاوند و غريبه مي‌رود آيا اين كار براي او سودي دارد؟

حضرت فرمودند: آري همان طور كه اگر به يكي از شما هديه‌اي داده شود خوشحال مي‌گردد مرده نيز از كار شما خوشحال مي‌شود.

 

سلام كردن به اهل قبور

الامام علي ^{عليه السلام}:

لما مر علي المقابر فقال:

السلام عليكم يا اهل القبور

انتم لنا سلف و نحن لكم خلف

و انا ان شاء الله بكم لاحقون

اما المساكن فسكنت و اما الازواج فنكحن

و اما الاموال فقسمت

هذا خبر ما عندنا فليت شعري ما خبر ما عندكم؟

ثم قال ^{عليه السلام}:

اما انهم ان نطقوا لقالوا: و جزنا التقوي خير زاد[22]

امام علي ^{عليه السلام} هنگام عبور از گورستان:

سلام بر شما اي خفتگان گور شما رفتيد و ما مانديم و اگر خدا بخواهد به شما خواهيم پيوست

در خانه‌هاي شما ديگران مي‌نشينند

و همسرانتان ازدواج كرده‌اند

و اموالتان تقسيم شده‌ است

اين خبري است كه ما داريم كاش مي‌دانستم شما چه خبر داريد؟

آنگاه فرمودند: بدانيد كه اگر آنها زبان داشتند مي‌گفتند:

ما تقوا را بهترين ره توشه يافتيم.

احاديث شريفي درباره‌ي زيارت قبور ائمه و صالحان و اموات ذكر شد اكنون نوبت به آن رسيده كه بدانيم كلمه‌ي زيارت از لحاظ لغوي به چه معناست

زارَ – زارَه يزوره زياره: بديدنش رفت – از او ديدن كرد

الزائر ديدار كننده، بديدن رونده يا بديدن رفته

آنچه كه از ظاهر الفاظ استفاده مي‌شود زيارت به معناي ديدار كردن مي‌باشد كه زيارت قبور به معناي ديدار مرده‌اي است كه در قبر مدفون است.

در اين باب مسائل فراواني را مي‌توان استخراج نمود كه به مقنضاي اين رساله موجز و خلاصه به برخي از آنها انشاءالله خواهيم پرداخت.

در باب زيارت اموات آيا زيارت قبور اموات اصلاً فايده‌اي دارد و يا فقط حرف تشريفات است و مانند بعضي از رسم و رسومات گذشته به ما رسيده است؟

با توجه به رواياتي كه قبلاً ذكر شد به راحتي مي‌توان پاسخ اين پرسش را داد.

داوود رقي از حضرت صادق عليه السلام پرسيد انسان سر قبر پدر خود و خويشاوندان و غريبه مي‌رود آيا اين كار براي او سودي دارد؟ حضرت در پاسخ فرمودند همانطور كه اگر به يكي از شما هديه‌اي داده شود خوشحال مي‌گردد مرده نيز از كار شما خوشحال مي‌شود.

بايد به اين مطلب توجه داشته باشيم كه اگر شخصي دستش از دنيا كوتاه شد چشم اميدش به دست بازماندگان و مؤمنيني است كه در اين دنيا به سر مي‌برند مي‌باشد كه براي او چيزي بفرستند چرا كه دست ما كوتاه و خرما بر نخيل اموات هرچه تلاش كنند و از خداوند تقاضا ديگر خودشان نمي‌توانند براي آخرتشان كاري انجام دهند اما اعمالي كه در اين دنياي فاني محقق مي‌شود توانايي وصول و تأثير در دنياي باقي (آخرت) را دارد و الباقي انسانها كه در اين دنياي فاني به سر مي‌برند مي‌توانند براي اموات زاد و توشه‌اي بفرستند.

همانطور كه از اين حديث شريف متوجه شديم زيارت اموات همانند هديه دادن به آنهاست قرائت فاتحه و تلاوت قرآن و پخش كردن خيرات و احسان مانند پخش خرما ميوه شيريني تصدق دادن و انفاق كردن از طرف ميت همه اعمالي است كه در اين دنيا داراي ثواب مخصوصي است كه انسان مي‌تواند ثواب اينها را هديه كند به روح اموات و موجب بخشايش الهي و ارتقاء درجه اموات مي‌گردد.

چه بسا امواتي كه اگر براي آنها خيرات و مبراتي در اين دنيا نباشد و تا پايان برزخ مجبور به تحمل رنج و عذاب اخروي باشند در حالي كه با خيرات و مبرات و فرستادن حسنات توسط بازماندگان و مؤمنين و حتي دعاي خيري كه بواسطه‌ي عملي برايش فرستاده مي‌شود خيلي زودتر از عذابش كاسته مي‌شود و ارتقاء درجه پيدا مي‌كند.

طبق حديث شريف مرده نيز از اين زيارت و ارسال حسنات خوشحال مي‌شود.

چه هديه‌اي بالاتر از حسناتي كه باعث كاهش عذاب و ارتقاء درجات در برزخ مي‌شود.

پس نتيجه‌ مي‌گيريم كه زيارت اموات نه تنها بيهوده نيست بلكه موجب كاهش عذاب بخش اموات و ارتقاء درجه‌ي ايشان مي‌گردد.

و همچنين موجب به استجابت رسيدن حوائج مي‌گردد. همانطور كه در حديثي كه از حضرت اميرالمؤمنين علي ابن ابيطالب نقل شد حضرت فرمودند اموات خود را زيارت كنيد زيرا آنان از ديدار شما خوشحال مي‌شوند انسان بايد بعد از آنكه بر سر قبر پدر و مادر خود برايشان دعا كرد حاجت خود را از خدا بخواهد.

آنچه كه از اين حديث شريف برمي‌آيد اين است كه زيارت شما كه باعث خوشنودي اموات مي‌شود موجب بازشدن ابواب رحمت الهي مي‌گردد و حضرت دستور مي‌دهند بعد از اينكه انسان بر سر قبر پدر و مادر خود برايشان دعا كرد حاجت خود را از خداوند بخواهد.

(در اين حال ابواب رحمت الهي بر دعا كننده باز است پس اگر شخص در اين حال از خداوند متعال چيزي را طلب كند اگر خداوند به مصلحت شخص دعاكننده ببيند حتماً مستجاب مي‌نمايد)

و همين طور است يكي از خواص زيارت اموات كه انسان در وقت زيارت اموات يه ياد مرگ و زندگي در آخرت و همين‌طور فاني بودن و بي‌وفايي دنيا مي افتد و پرده از غفلت او برداشته مي‌شود كه تا ابدالدهر اين دنيا منزلگاهش و جولانگاهش نيست و روزي كه آن روز هيچ مشخص نيست فرا خواهد رسيد شايد لحظه‌اي ديگر و چشم برهم زدني و ديگر و اين حقيقت بر او آشكار مي‌شود كه به فكر زاد و توشه سفر آخرت بيافتد.

و اين خود سبب حركت در راه تكامل انساني مي‌گردد

و همين طور است حديثي كه از حضرت رسول اكرم صلي الله عليه و اله نقل شده كه فرمودند

قال رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم:

اذا دعيتم الي العرسات فابطئوا فانها تُذَكَّرُ الدنيا و اذا دعيتم الي الجنائز فاسرِعُوا تُذَكَّرُ الاخره

هرگاه به مراسم عروسي دعوت شديد در رفتن كندي كنيد زيرا اين مراسم انسان را به ياد دنيا مي‌اندازد اما هرگاه به مراسم تشييع جنازه فراخوانده شديد شتاب ورزيد زيرا اين مراسم يادآور آخرت است

يكي ديگر از مسائلي كه در زيارت قبور ائمه و علماء مطرح است اين است كه آيا زيارت ايشان، با توحيد منافات دارد يا خير؟

در جواب بايد گفت اگر نيت زائر از زيارت عبادت مزور يعني زيارت شونده باشد و نيت پرستش باشد بايد گفت كه مسلماً و بلاشك حرام است اما بايد گفت كه نيت در زيارت قبور عبادت و پرستش ايشان نيست بلكه ائمه و صلحا به عنوان وسائط فيض الهي هستند مطمئنا ً تقربي كه ائمه معصومين و صلحا نسبت به خداوند دارد همانند درجه‌ي قرب ما به خداوند نيست پس اگر ما از خداوند متعال طلب حاجتي داشته باشيم اگر كسي را كه درجه‌ي قربش به حق تعالي بالاتر است را واسطه كنيم و او را واسطه كنيم بايد بدانيم كه صد در صد مورد عنايت حق تعالي قرار خواهيم گرفت به عنوان مثال البته در مثال مناقشه  نيست و شأن حضرت حق اجل است از اين مثالها و حرفها و لكن جهت تقريب به ذهن مي‌توان شخصي را مثال زد كه مي‌خواهد به خدمت حاكم برسد در حالي كه اين شخص عادي است اگر شخصي را پيدا كند كه مقرب به درگاه حاكم باشد بايد يقين داشته باشد كه با وساطت او مورد عنايت سلطان قرار خواهد گرفت چرا كه معرف او شخص مقرب به درگاه حاكم است و كسي كه به محضر ائمه معصوم مشرف مي‌شود ايشان را به عنوان واسطه به محضر حق تعالي و به عنوان معرفي كه مقرب درگاه الهي است نزد خداوند متعال واسطه مي‌كنيم و حاجات خود را از حضرت حق مسئلت مي‌كنيم و همان طور كه بارها در احاديث ديده شد كه اگر كسي ائمه را زيارت كند بهشت براي او واجب مي‌شود

و يا اينكه پيغمبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمودند كه هر كه ايشان را و حضرت علي ابن ابيطالب و حسن بن علي و حسين بن علي عليه السلام را زيارت كند (من زارني حياً و ميتاً) بر من است كه در روز قيامت ديدارش كنم و او را از گناهانش نجات دهم كه حضرت به عنوان واسطه فيض الهي به زائرين وعده بهشت و شفاعت عندالله مي‌دهند و اين مسئله هيچ منافاتي با توحيد ندارد چرا كه شفاعت هم باذن الهي است و ذات مقدس حق تعالي است كه ايشان را شفعاء در قيامت و واسطه‌ي فيض حضرت بر روي زمين قرار داده است.

1.  بحار الانوار

2.  علل الشرايع

3.  معاني الاخبار

4.  امالي الطوسي

5.  ثواب الاعمال

6.  اصول الكافي

7.  عيون اخبار الرضا

8.  الخصال

نظرات شما عزیزان:

برچسب‌ها: